Trafik Mühendisi ve Ulaşım Plancısı Kimdir?

Trafik Mühendisliği

Ulaştırma ve hidrolik mühendisliği hesaplarının başlangıcını teşkil eder. Bir yol, kavşak veya üst geçit projelerine yıllık geçen araç sayısı gibi bilgilere ihtiyaç duyulur. Ulaştırma amaçlı yapılarda sanat (su kanalları, hendekler vb.) yapılarında yani hidrolik mühendisliğine giren kısımlarda da trafik ve nüfus bilgilerine ihtiyaç duyulur. Bir bakıma planlama mühendisliği ile beraber çalışmaktadır. Trafik bilgisi, bölgenin nüfus (demografi) gelişmesi ile yakından alakalıdır.

Ulaşım Planlaması

Ulaşım planlaması çok disiplinli bir yapıdır. Ulaşım altyapısının – sokak, karayolu, kaldırım, bisiklet yolu, toplu taşın güzergahı vb - düzenlenmesinde rol oynamaktadır. Çevreye olan duyarlılığın artmasıyla ulaşım planlaması daha geniş bir kimlik kazanmaya başlamıştır. Ulaşım plancısının rolü, teknik analiz yapmaktan sürdürülebilir ulaşım politikaları üretme yönüne kaymaktadır.
2006 yılında Ulaşım Planlama Birliği ulaşım planlamasını; planlama, tasarım, yönetim, toplumun ihtiyaçlarını karşılama, ekonomi ve çevreye duyar sağlama olarak tanımlamıştır.
Bir ulaşım plancısı birçok göreve sahiptir. Bunların başında, yapılan çalışmanın sosyal, ekonomik ve çevresel kapsamını analiz etmek yer almaktadır. Çalışmalarını yasal uygulamalar çerçevesinde uygulamalıdır. Yaratacağı ulaşım politikalarının, stratejilerinin ve planlarının toplumun sosyal, ekonomik ve çevresel ihtiyaçlarını karşılaması gerekmektedir. Gerekli ve yararlı ulaşım projeleri, sistemleri ve servisleri tasarlamalıdır. Sadece tasarım aşaması değil tüm teknik bilgiler hakkında da bilgi sahibi olmalıdır. Proje yönetiminde konuya hakim bir yapıya sahip olmalıdır.

Ulaşım Planlaması ve Trafik Mühendisliği Örnekleri

Avrupa Örnekleri

Avrupa’da da bu konuda lisans eğitimi yapan kuruluşlar olduğunu biliyoruz. 2.Dünya harbinde yerle bir olan ülkeleri en çok 15 yılda yolları, kavşakları, sinyalleri, işaret ve köprüleri ile mükemmel şekilde yeniden yapanlar harp öncesinin trafik mühendisleri ve onları yetiştirmiş bulunan hocalarından başkası değildir. Bunlardan Alman Profesör Max Erich Feuchtinger kitabında şunları yazıyor: “Çalışması kent ve ülke çapında önemli olan Trafik mühendisliğinin hedefi maksimum emniyet ve tesirliliktir.”

İngiltere
İngiltere ‘deki ulaşım planlaması disiplini, geleneksel olarak inşaat mühendisliğinin bir bölümü olarak görülmekteydi. 1950 ‘ li ve 1960 ‘ lı yıllarda otomobil geleceğin ulaşım aracı sayılmaktaydı.Ulaşım plancısının tek görevi geleceği görüp ona göre plan uygulamaktı. Yani geleceğin ulaşım ihtiyaçlarını belirlemek ve gelecek için ulaşım ağları tasarlamaktı. Bu da her geçen zamanda daha çok yol yapımının oluşmasını tetikliyordu.
1994 yılında yayımlanan “Planning Policy Guidance 13” ve 1998’de yayımlanan “A New Deal for Transport” ve 2000 yılında yayımlanan “Transport Ten Year Plan” ortaya koydu ki trafik yoğunluğunda yaşanan artış ne arzulanan boyuttaydı ne de uygulanabilir düzeye ulaşmıştı. Bir takım sorunlarla karşı karşıya kalınmıştı. Trafik sıkışıklığının durumu, yol trafiğinin çevreye olan etkileri ve ulaşım sistemlere olan erişilebilirliğin azlığı herkesi düşündürmekteydi. Yayımlanan bu raporlar değişik ulaşım türlerinin birbirleriyle olan ilişkilerine, çevreye olan duyarlılığa, ulaşım ve arazi kullanım kararlarının örtüşülebilirliğine, alınan ulaşım kararlarının sağlık ve refah düzeyine ne kadar uyumlu olduğuna değinmekteydiler.
Bu düşünceler sonucunda göz ardı edilen “ulaşım planlaması” yeniden gündeme geldi. 2003 yılında yapılan bir öngörümde, 2010 yılında istihdam edilecek ulaşım plancısının 2000 kişi olacağı söylendi ve bu öngörümün “Transport Ten Year Plan “ uygulamaları ile doğru bir sonuç getireceği düşünülmektedir.

Çek Cumhuriyeti
Jan Perner Transprt Faculty
1992 yılında Kimyasal Teknoloji Enstitüsü altında Ulaşım Fakültesi’nin temelleri atılmıştır. Ulaşım Fakültesi multi-disipliner bir anlayışla yönetim-ekonomi ve teknoloji-teknik ilişkilerini kurarak, özel ulaşım şirketlerine ve kamu kurumlarına, inşaat firmalarına, araştırma ve geliştirme projelerine uzmanlar yetiştirmektedir.
Aynı zamanda yüksek lisans ve doktora programları da bulunmaktadır. Yüksek lisans programları:

Ulaşım Teknolojileri ve Yönetimi
Lojistik Teknolojileri
Ulaşım Yönetimi, Pazarlama ve Lojistik
İletişim Yönetimi, Pazarlama ve Lojistik
Ulaşım Altyapısı
Ulaşımda Uygulanabilir Bilgi Teknolojileri

Dünya Örnekleri

Yeni Zelanda
Yeni Zelanda’da liseyi iyi derecede bitirenler arasından trafik mühendisi olmak üzere öğrenciler seçilmektedir. Bu öğrenciler 6 yıllık bir eğitim alırlar. Bu süreç sonunda öğrenci okuldan BS ( lisans) derecesi ile mezun olur. Mezunlarından iyi dereceli olanları trafik mühendisliği öğrencisi olarak seçilir. Bu öğrencilik süresi 6 yıldır. Öğretim süresi sonunda öğrenciye BS (lisans) derecesi verilir. . Bu derece, trafik konusuna ek olarak matematik, istatistik matematiği, fizik, uygulamalı matematik, psikoloji vs. gibi konuların uzmanlığını kapsamaktadır. Mezun olan öğrenciler 6 yıllık eğitim süresinin ardından yüksek lisan yapmak için hak kazanırlar. Öğrenci 4-6 yıl süren eğitimi tamamlayınca yüksek lisans eğitimine hak kazanır. Bu program Avustralya’nın New SouthWales bölgesinde verilmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri’nde de durum İngiltere örneğindeki ile örtüşmektedir. Burada da sadece taşıt ulaşımını geliştirme amacı yok olmakta ve daha toplum için ve çevresel duyarlılığı olan bir yaklaşım boy göstermektedir. Bu yeni oluşumun adı Kapsam Hassas Çözümler yaklaşımıdır. Bu yaklaşım bir yandan ulaşım altyapısı planlarken bir yandan da tarihsel korumayı, çevresel sürdürülebilirliği ve kamusal mekanların oluşturulmasını dengelemektedir. Bu yaklaşımla beraber ulaşım planlamasına olan ilgi artmakta ve eğitim alanında yenilikler yapılarak ulaşım plancılarının yetişmeleri sağlanmaktadır.
Trafikteki güvenlik sorunu 1949 yılında ABD Cumhurbaşkanı’na “Karayolu Emniyet Raporu” adı altında verilen raporda yer almaktadır. Trafik emniyeti açısından Türkiye’den 13 kat daha iyi olan bu ülkede, Trafik Mühendisliğine verilen önem çok büyük düzeydedir. Bu konudaki tutumlarını anlamak için rapordaki birkaç maddeyi incelemek yeterli olmaktadır:
1-Yetişkin ve deneyimli Trafik Mühendislerinin uygun pozisyona getirilip onların oralarda kalması için özendirici önlem alınmalıdır.
2-Her eyalet yol yapım bölümü trafik işletmesi ve kontrolünde ilgilenecek bir daire kurmalıdır.
3-100.000 kişiden fazla nüfuslu kentlerde belediye bayındırlık teşkilatı içinde diğer üniteleri de tesir altına alacak bir trafik ünitesi kurulmalıdır.
4-50.000 – 100.000 arası nüfuslu belediyelerde en az bir trafik mühendisi bulunmalıdır.
5-50.000 az nüfuslu yerlerde ise belediye, bayındırlık müdürünün trafik tekniği kursu görmesi gerekir.
6-Teknik eğitim veren üniversite ve kolejlerde “trafik mühendisliği eğitimi” için burs verilmeli.

Türkiye Gündemi
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde TBMM Trafik Güvenliği Araştırma Komisyonu'nun bulgularına göre son 15 yılda trafik kazalarındaki ölü sayısı 100 binin üzerindedir. Bu kurulun ulaşım planlaması ve trafik mühendisliği üzerine düşüncelerini de aktarabilmek için kurulun “Trafik Güvenliği” raporuna bakalım:
Trafiği her yönüyle irdeleyen ve inceleyen raporlarda şu bilgilere yer verilmektedir:
“Ülkemizde trafiğin özel bilim alanı olduğu, üzerinde durulmamaktadır ve bunun eksikliği anlaşılmamaktadır. Bu vahim tablo, yüksek eğitim programları ve bu programları yürütecek akademisyenlerin azlığı ile katmerleşmektedir. Bunların farkında olmaksızın trafik güvenliği yıllardır bu alanda hiçbir üniversite eğitimi almamış ya da yetersiz programlardan mezun olmuş elemanlarla veya yıllarca bürokratik ve idari görevleri nedeniyle belirli bir süre trafikle ilgili uygulamalarda görev alan kişilerin yorum ve kararlarıyla sağlanmaya çalışılmaktadır.
Bu durumda trafik mühendisi, uzmanı istihdam talebi de ortaya çıkarmamakta ve yüksek öğrenimde eksikliklerde yok sayılmaktadır. Üniversitelerimizde, deprem, jeoloji, mühendislikleri gibi sayıları onu bulan programlar konu olmaktadır. Oysa her yıl on binlerce vatandaşın canını alan trafik disiplininde akademik kadro yok denecek kadar azdır. Sınırlı birkaç lisansüstü proje söz konusudur.”

Ankara
Gazi Üniversitesi Trafik Planlaması Ve Uygulaması Anabilim Dalı 1993 yılından beri yüksek lisans programıyla ülkemize uzman kişiler yetiştirmektedir. Trafik Planlaması ve Uygulaması Anabilim Dalı'nda, ulaşım ve trafik mühendisliği eğitimi için, gerekli görülen birçok disiplinin dayanışma ve katkılarına başvurularak kapsamlı bir eğitim programı hazırlanmıştır. Bu programda değişik lisan eğitimleri almış öğrencilere, kendi disiplinlerini ulaşıma nasıl adapte edebilecekleri konusunda yol gösterilmekte ve ülkemizdeki ulaşım ve trafik konusunda yetişmiş eleman açığını kapatmak amaçlanmaktadır.
Trafik Planlaması ve Uygulaması Anabilim Dalı, kurulduğu tarihten bu yana seksenin üzerinde öğrencisini mezun etmiş ve yetmişin üzerinde öğrencisi ile öğrenime devam etmektedir.

İş İmkanları

Ulaşım plancısı ve trafik mühendisi için çok fazla kariyer imkanı bulunmaktadır. Bunun en büyük nedeni ulaşım plancısı ve trafik mühendisinin kariyeri geliştikçe esnek bir yapıyla bir sektörden diğerine rahat geçişler yapabilecek olmasıdır.
Özel sektörde, kamu sektöründe ve gönüllü olarak çalışmaya imkan sağlar. Planlama, tasarım, uygulama ve danışmanlık konularında ihtisaslaşma imkanları vardır. Yerel ya da ulusal yönetimlerde, lojistik firmalarında, hava, kara ya da hava ulaşımındaki birçok firmada iş imkanları bulunmaktadır.
Ulaşım plancıları arasında İngiltere’de yapılan bir araştırmada %85 ‘ inin aldıkları kariyer kararlarından mutlu oldukları tespit edilmiştir. Ulaşım talebinin yoğunluğu yüzünden yaşanan zorluklar bile ulaşım planlamasına olan talebi azaltmamış tam tersine daha büyük bir ilginin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

Önemli Alıntılar
Modern Traffic Control kitabında yazar Joseph C. Ingraham’a göre Trafik Mühendisi (KÖTÜ İDARECİ)’ lerdendir. Çünkü o, teknik veya teknik dışı en basit detayları bile görebilecek kadar yetenekli eğitimli ve ISRARCI yapıda olmalıdır. Israrcı demek motivasyondan başkası değildir. Buna bir örnek olarak Karayolları Genel Müdürlüğünü 1950 yılında kuran Vecdi Diker’ in ve Ekrem Orhan’ın ölünceye kadar hiç azalmayan karayolu tutkusu verilebilir.
İngiltere Ulaştırma Bakanı Tom Frazer “Urban Traffic Engineering Technigues” kitabının önsözünde şunları söylüyor:
“Trafik Mühendisliği Yol Mühendisliğinin büyüyen bir koludur ve önemi de giderek artmaktadır. Yolların en iyi şekilde kullanılması, yol yapımının ve yolu kullanan trafiğin gereklerine göre daha iyi gelişmesini sağlar.”
Amerikan ENO Vakfının yayın organı olan “Traffic Quarterely” dergisinde başkan Robert Allen:
“Başarılı Trafik Kontrol Tekniği, Trafik Mühendislik Tekniği ile yürür ve biz işaretler, sinyaller ve çizgilerden oluşan bu sistemi kalifiye personelle yürütüp tüm eyalet ve belediye yollarında tam bir tesir icra edene kadar başarılı olduk diyemeyiz”. Bu sözüyle trafik mühendisliğinin, polisin denetimine de yardımcı olduğunu söylüyor.